Review: Dave Eggers – De Cirkel

Wat een gekke foto voor bij een boekreview, denk je nu misschien. Maar toch sluit hij heel goed aan op de inhoud van het boek De Cirkel, geschreven door Dave Eggers. Want wat gebeurt er als je altijd een camera op je gericht hebt, bij alles wat je doet? Als er een groeiende druk ontstaat om alles wat je leest, ziet, hoort, proeft, weet en beleeft te delen met anderen? Want informatie voor jezelf houden is diefstal van kennis en alleen door te delen hebben anderen er ook iets aan. Die gedachtegang staat centraal in het boek De Cirkel. Een situatie die niet eens zo ver lijkt af te liggen van die van ons?

Ze zouden elkaar snel weer tegenkomen in een wereld waar iedereen elkaar echt kon leren kennen: zonder geheimen, zonder schaamte, zonder dingen die anderen niet mochten zien of weten, zonder het egoïsme waarmee sommigen hun leven voor zichzelf wilden houden – ieder hoekje, elk moment. Dat alles zou weldra plaatsmaken voor een nieuwe, prachtige openheid, een wereld van eeuwig licht.

Mae Holland is een twintiger die dankzij haar studievriendin Annie wordt aangenomen bij internetbedrijf De Cirkel. Ze is onder de indruk van alles wat het bedrijf biedt: de nieuwste gadgets, te gekke feestjes, sportfaciliteiten, gratis hotelkamers en kleding, een zorgverzekering voor haar ouders (in Amerika betekent dat nogal wat) en ga zo maar door. Het bedrijf vindt het belangrijk om een bloeiende gemeenschap te zijn waar je kunt zijn en beleven, maar vooral met elkaar delen. Vooral dat laatste vindt De Cirkel essentieel: alles wat je meemaakt moet je delen met anderen omdat zij er dan iets aan hebben. Het bedrijf voert deze opvatting steeds verder door: als alles openbaar is kun je criminaliteit en misstanden voorkomen en zijn er geen leugens meer. En als alles openbaar is hoeft niemand zich meer ergens voor te schamen, toch? Er wordt toegewerkt naar steeds verdere transparantie, ook binnen overheidsinstanties. Mae krijgt een steeds belangrijkere functie binnen het bedrijf en haar opvattingen vergroeien helemaal met die van haar werkgever, ondanks waarschuwingen van familie en vrienden.

In De Cirkel wordt een wereld geschetst waarin privacy niet meer bestaat, met dit bedrijf als grote alwetende. Die wereld lijkt niet eens zo ver van onze werkelijkheid af te liggen, met alle recente ontwikkelingen van de reeds bestaande sociale netwerken (lees bijvoorbeeld dit stukje over o.a. WhatsApp eens). Steeds meer mensen (vooral jongeren) heffen hun account bij o.a. Facebook op door de vage grenzen rondom privacy en hoewel De Cirkel al 2,5 jaar geleden uit kwam lijkt de boodschap van het verhaal dus actueler dan ooit. Dave Eggers schrijft met zijn boek namelijk een regelrechte aanklacht tegen de ontwikkelingen van bestaande sociale netwerken. En hoewel ik het vanuit mijn vakgebied niet op alle punten met hem eens ben, vind ik dat hij zijn felle waarschuwing op een treffende manier verpakt. Het boek leest aanvankelijk lekker weg en op sommige punten lijk je het standpunt van de oprichters van De Cirkel zelfs te gaan begrijpen. Want wie is er nu geen voorstander van een betere en eerlijke wereld?

Toch vind ik het boek niet op alle vlakken even sterk. De makkelijke en volgzame manier waarop de overheid haar hele hebben en houwen openbaar maakt lijkt me weinig realistisch, zeker als je kijkt naar de wijze waarop overheden daar nu mee omgaan (denk Julian Assange). Dat gaat in het boek te snel en met te weinig tegenwerking. Ook stoorde ik me regelmatig aan hoofdpersonage Mae. Zij lijkt al heel snel haar eigen identiteit te verliezen omdat ze zó makkelijk meegaat in wat het bedrijf van haar eist en haar familie en vrienden lijkt te vergeten. Toen ik dit besprak met mijn collega die me het boek aanraadde was haar mening dat dit expres gedaan is om jouw eigen kritische houding extra te benadrukken. En dat zou best wel eens kunnen, maar ook hier snap ik persoonlijk niet dat Mae zelf niet iets vaker nadenkt over haar handelen. Door mijn kritische houding kwam ik steeds moeilijker door het boek heen en ging ik steeds meer nadenken over mijn eigen manier van omgaan met sociale netwerken. En dat is best confronterend. De boodschap van Eggers lijkt dus vooral dat we altijd zelf moeten blijven nadenken en dat advies juich ik van harte toe.

Heb jij het boek De Cirkel al gelezen? Hoe denk jij over dit onderwerp?