Ben je in Zweden in de kerstperiode, dan kun je het eigenlijk niet overslaan: Julbord. Letterlijk vertaal je het als ‘kerst tafel’ (Jul = kerst, Bord = tafel) en die vertaling verklapt de bedoeling meteen ook wel een beetje. Julbord is een traditioneel kerstbuffet, vol (typisch Zweedse) gerechten en desserts. Het is een bijzondere traditie die wij graag eens wilden meemaken, nu we dan toch in Göteborg waren tijdens de kerstperiode. Dat deden we in restaurant Imagine, op de 29e verdieping van de Gothia Towers. Het fantastische uitzicht over de stad maakte de ervaring compleet!
Het Zweedse Julbord
Wat is kerst in Zweden zonder Julbord? Voor veel Zweden is dat ondenkbaar. Het is een diep ingebakken traditie waar velen ieder jaar halsreikend naar uitkijken. Denk aan een lange, mooi gedekte, tafel vol met lokale etenswaren, zoals vlees, vis (haring!), kazen en brood. Kerst wordt in Zweden op 24 december traditioneel gevierd in (besloten) familiekring. De maaltijd, het Julbord, wordt dan ook gezien als een intieme familiemaaltijd.
Maar in de aanloop naar Kerstmis, vanaf ongeveer half november, kun je reserveren voor een Julbord in restaurants in heel Zweden. Dan wordt er juist wel met vrienden, zakenrelaties en collega’s samen van genoten. Veel bedrijven nodigen hun medewerkers bij wijze van kerstviering ook uit voor een Julbord. Een ideale manier om ontspannen samen te komen en lekker te eten in aanloop naar de kerstdagen én kerstvakantie. Sommige mensen zullen per jaar ook wel meer dan één keer aanschuiven bij een Julbord. En waarom ook niet?
Over het ontstaan van Julbord bestaan verschillende ideeën. Wat ik het meest tegenkom is het volgende. Het ritueel van het Julbord schijnt al in de twaalfde eeuw te hebben plaatsgevonden en hield destijds verband met het Katholieke advent vasten dat eindigde op 24 december. Het was op dat moment een eetmoment waar iedereen bij werd uitgenodigd: rijk, arm en ook daklozen. Later, in de 16e eeuw, ontstonden er zogenoemde ‘upper class’ diners rond deze tijd waarbij hartige hapjes geserveerd werden. En belangrijker nog: waar de Aquavit / Snaps rijkelijk vloeide. Pas in de 18e eeuw kreeg Julbord pas de vorm zoals die vandaag de dag is. En dat is er een met een gebruiksaanwijzing.
Meer Göteborg? Bekijk hier al mijn artikelen over Göteborg
Wat vind je op een typisch Julbord?
In restaurants wordt Julbord vaak als buffet aangeboden, maar in huiselijke kring wordt het eten ongetwijfeld gewoon bij elkaar op tafel gezet. Wat er precies op tafel staat kan qua details nog wel verschillen per regio in Zweden, maar de strekking is vaak wel hetzelfde. In principe start je met een glaasje Glögg: Zweedse Glühwein, afgetopt met een handje amandelen en rozijnen. Daarna heb je meestal vijf tot zeven gangen: verschillende soorten ingelegde haring, overige visgerechten, koud vlees, warme gerechten, kazen en desserts. Soms komt er na het dessert ook nog een ronde met diverse snoepjes.
Traditioneel behoor je het Julbord strikt in deze volgorde te eten. Sommige mensen zullen zeggen dat je de gangen wel door elkaar mag eten, maar niet alle gerechten passen goed bij elkaar. Dat is wel iets om rekening mee te houden. Sommigen zullen graag nog eens een bordje halen bij een van de rondes. Het is de kunst om van alles een beetje te nemen, zodat je genoeg ruimte over hebt voor volgende gangen. En dat… kan nog wel eens een uitdaging zijn, zo merkten wij.
Overigens vind je op het Julbord steeds vaker ook vegetarische gerechten terug, een pluspunt! Men drinkt bij het Julbord een speciaal kerstbiertje of Julmust, een kruidig drankje dat ergens iets wegheeft van cola. Maar een ‘gewoon’ drankje bestellen kan natuurlijk net zo goed.
Gothia Towers in Göteborg: prachtig uitzicht!
Omdat het Julbord zo populair is onder bedrijven en andere grote (groepen), moet je op tijd een plekje reserveren als je wilt gaan. Populaire restaurants geven al in oktober de mogelijkheid om te boeken en zitten al snel vol. Gelukkig voor ons was er nog plek in restaurant Imagine in de Gothia Towers in Göteborg. Dit is een enorm hotel bestaande uit drie torens, waarvan de hoogste 100 meter is. Daarmee is dit – nu nog – het hoogste gebouw van de stad. Het hotel herbergt in totaal 1200 kamers, een congreszaal, feestzalen, 60 vergaderzalen en 5 restaurants.
Een van de feestzalen, Imagine, is speciaal voor de kerstperiode aangekleed als sfeervol restaurant. Het is gevestigd op de 29e verdieping van het gebouw en door de glazen wanden heb je perfect uitzicht over attractiepark Liseberg én de rest van de stad. De tafels zijn mooi aangekleed, het ziet er heel feestelijk en chic uit. Bij binnenkomst wordt ons een glaasje Snaps aangeboden, voor bij de haring. Die slaan we allebei over, maar omdat we het een feestelijk moment vinden besluiten we wel de avond te starten met glaasje bubbels. Ondertussen vergapen we ons aan het bijzondere uitzicht.
Julbord: verschillende gangen met heerlijke gerechten
Omdat het onze eerste keer ‘Julbord’ is vertelt een ober ons over de volgorde en waarschuwt hij: houd het simpel en neem niet teveel ineens! En dan begint het eerste rondje langs het buffet. We beginnen met wat verschillende soorten ingelegde haring. Ik vind ze niet allemaal even lekker, maar raak toch enthousiast over sommige smaken. De tweede ronde bestaat uit diverse visgerechten, zoals diverse zalmbereidingen, schaaldieren en zeevruchten. Ook kun je wat extra’s opscheppen, zoals gevulde eitjes, rode kool en aardappeltjes. Tijdens deze tweede ronde ontdek ik dat er ook vegetarische gerechten op het buffet staan, zoals gevulde eitjes met zeewierkaviaar en broccolisalade met granaatappeltjes en geroosterde amandelen. Zo kerstig!
Hier ga ik de (beginners)fout in: ik schep mijn bordje te vol. Maar het ziet er allemaal ook zo lekker uit. En dat is het ook! Ik ben echt verrast op hoeveel lekkere manieren je zalm kunt bereiden. We zitten beiden met een twinkeling in de ogen te eten. Wat een culinair feest dit! Terwijl Maurice vervolgens naar het buffet loopt voor de ronde met vleesgerechten, moet ik echt even bekomen. Ik eet sowieso geen vlees, dus ik kan de tijd gebruiken om op adem te komen, om me heen te kijken, nog maar een wijntje te bestellen en een gesprekje aan te knopen met de ober die de Kerst dit jaar voor het eerst in Zweden doorbracht. Maurice is wel enthousiast over de gang met koude vleesgerechten, zoals de kerstham en diverse worstjes.
Meer Kerst in Zweden? Wij bezochten attractiepark Liseberg in de kerstperiode!
Bij de gang met warme gerechten sluit ik weer aan. Gerechtjes die je in deze gang kunt verwachten zijn Zweedse gehaktballen, worstjes, en een publieksfavoriet: Janssons Frestelse. Dit is een romige aardappelschotel met ansjovis. Dit wordt gecomplementeerd met kool (rode, bruine en groene!), aardappelen en bietjes. Ook hier hadden ze vegetarische gerechten, zoals groenteballetjes en een Janssons Frestelse zonder ansjovis. Top! Het was zo gevarieerd en er was ruim voldoende aanbod zonder vlees.
Ik weet niet meer of er een ronde met kazen was, maar wij gingen direct door naar de desserts. Ik had me niet voor niets de hele avond al zitten vergapen aan die prachtig gedecoreerde tafel vol nagerechten. Cakes, koekjes, (rijst)pudding: het stond er allemaal. Ben ik stiekem twee keer gelopen voor een dessertje? Hm… misschien.
Een mooie traditie
We hebben een heerlijke avond gehad en ik vond het heel tof om deze traditie eens te beleven. Het personeel was bovendien erg aardig en de setting was erg bijzonder. Het heeft ons aan niets ontbroken. Ook het idee dat je dit met collega’s of vrienden beleeft, spreekt me heel erg aan. Wat een mooie traditie! Tevreden en helemaal in de kerststemming gehuld, gingen we weer op huis aan. Volgend jaar weer?
In realiteit werd het iets eerder dan volgend jaar: we mochten een week later alweer een vorkje meeprikken bij een Julbord. Want toen we incheckten voor onze overtocht met de Stena Line, terug naar Nederland, bleken ze ook daar een Julbord te serveren. Zo leuk! De kwaliteit van het eten heeft ons verrast en ik vond het leuk dat we nu wisten in welke volgorde we konden eten. En nu weet jij het ook, dus mocht je in Zweden zijn rond de kerstperiode: zoek een leuk restaurant en reserveer tijdig. Want dit wil je niet missen.
Oeeee, dit klinkt echt heel aantrekkelijk! En dan die plaatjes erbij… Ik ben ook echt een visliefhebber, dus de keuken van de Nordics is sowieso wel mijn ding vermoed ik. Op het Deense hoofdkantoor van mijn werk was alleen de lunch in het bedrijfsrestaurant al fantastisch.
Auteur
Oh dat geloof ik! Ze zijn in de Nordics toch iets beter in goede lunches dan wij in NL.
Doet me een beetje denken aan de Britse ‘carvery’ lunches bij mijn schoonfamilie. Maar dan lekkerder (Brits eten is niet mijn ding, eerlijk gezegd. Ik weet ook niet waarom. Iets met fijngekookte spruitjes en overal vette jus overheen of zo). Ik vind het altijd heerlijk om alles aan een buffet zelf op te scheppen :) Dus dit is ook wel iets voor mij!