Wie naar het buitenland verhuist, doet er goed aan om de taal te leren. Dat is niet anders voor wie ervoor kiest te verhuizen naar Zweden. Natuurlijk kom je, zeker in de grote steden, een heel eind met Engels, maar écht integreren doe je pas als je het Zweeds beheerst. In december 2024 deed ik staatsexamens Zweeds en toen ik daar een filmpje over op Instagram plaatste, kwamen er behoorlijk wat vragen. Tijd om er eens wat dieper op in te duiken. Dus, Zweeds leren met SFI en SAS/SvA: hoe werkt dat?
De Zweedse overheid biedt gratis taalprogramma’s aan op verschillende niveaus, afhankelijk van het taalniveau van de student. De lessen worden uitgevoerd door het gemeentelijk volwassenenonderwijs (Komvux / Vuxenutbildning) van de gemeente waarin je bent ingeschreven. Gemeenten werken hiervoor samen met diverse opleidingsinstituten. Het doel van deze gratis Zweedse taallessen is natuurlijk dat je wat beter je weg kunt vinden in Zweden en beter kunt meedoen in de Zweedse samenleving.
Je moet aan bepaalde voorwaarden voldoen om gratis te kunnen deelnemen:
- Je moet tenminste 16 jaar of ouder zijn
- Je moet een Zweeds persoonsnummer hebben
- Je moet ingeschreven staan in een gemeente in Zweden
SFI – Zweeds voor immigranten
Het eerste opleidingsniveau is SFI: ‘Svenska för invandrare’. Dat staat voor Zweeds voor immigranten. Dit is bedoeld voor mensen die nieuw zijn in Zweden en de taal nog niet (zo goed) beheersen. SFI is er op 4 niveaus: A, B, C en D. Afhankelijk van je moedertaal en studieachtergrond stroom je in op een van de niveaus. Iemand zonder vooropleiding of die niet functioneel geletterd is stroomt bijvoorbeeld in op niveau A, waar basisvaardigheden voor lezen en schrijven geleerd worden. Veel Nederlanders stromen in op niveau C of D, omdat veel grammatica én het alfabet (ok, op drie extra letters na) overeenkomen tussen het Nederlands en het Zweeds.
Deze studieniveaus staan overigens los van de gebruikelijke taalniveaus die je misschien kent van de Europese taalvaardigheidstabel waarbij gemeten wordt met A1/A2 (beginner), B1/B2 (gevorderd) en C1/C2 (vergevorderd). Maar als je het ongeveer zou willen vergelijken dan zou je grofweg kunnen zeggen dat je na SFI D op niveau A2-B1 zit.
Wat kun je verwachten van je SFI lessen?
SFI wordt eigenlijk altijd klassikaal onderwezen. De precieze uitvoering en de kwaliteit van het programma kunnen enorm verschillen per gemeente. Tijdens de lessen leer je vooral Zweeds voor het dagelijks gebruik. Het is praktisch opgezet en zorgt ervoor dat je uiteindelijk korte gesprekjes kunt voeren of makkelijke teksten lezen en schrijven. Het is een goede basis en het is aan jou als student natuurlijk om daarop verder te bouwen! Hoeveel tijd je ermee bezig bent om SFI af te ronden is afhankelijk van je eigen startniveau en je leefsituatie.
SAS Grund – Svenska som andraspråk Grund
Heb je SFI voltooid, dan kun je doorstromen naar de cursus Svenska som andraspråk Grund (ook wel SAS Grund). Dit betekent ‘Zweeds als tweede taal Basis’. In vier deelcursussen brengt deze cursus je naar het eindniveau van de Zweedse basisschool. In deze cursus leer je wat langere zinnen maken, moeilijkere teksten begrijpen, etc.
Onderdelen van deze cursus zijn bijvoorbeeld fictie- en non-fictieteksten lezen, informatie verzamelen en mondelinge presentaties geven, tekstinterpretatie, feedback geven en taalvariatie. In principe zou je de vier deelcursussen samen binnen één schooljaar kunnen afronden, afhankelijk van je studiesnelheid. Het eindniveau is te vergelijken met Europees taalniveau B2-.
SAS – Svenska som andraspråk
Tot slot is er het vervolg op de Grund cursus: Svenska som andraspråk: Zweeds als tweede taal. Dit wordt afgekort als SAS, maar soms ook als SvA, wat een beetje verwarrend kan zijn. De reden hiervoor is dat de lessen soms gezamenlijk gegeven worden met Zweedse studenten die het middelbare schoolvak Svenska 1 (‘Zweeds 1’) op het volwassenenonderwijs volgen. Inhoudelijk zijn ze namelijk hetzelfde.
Deze cursus is verdeeld in 3 cursussen: SAS 1, 2 en 3. Bij SAS 1 verwerf je kennis op het gebied van Zweedse cultuur, literatuurwetenschap en grammatica. Zo kreeg ik bijvoorbeeld les over slang en Zweedse straattaal. Bij SAS 2 ligt de focus wat meer op taalgeschiedenis, interculturele communicatie, spreekwoorden en boekrecensies. SAS 3 is een voorbereidingscursus voor de universiteit en behandelt dan ook wat formelere spreek- en schrijftaal. Je leert meer over argumentatie en literatuuranalyse. SAS 1 en SAS 3 worden afgesloten met officiële Zweedse staatsexamens: ‘nationella prov’.
Afhankelijk van je studiesnelheid kost iedere cursus je ongeveer een half studiejaar, vergelijkbaar met hoe het in het Zweedse voortgezet onderwijs gegeven wordt. Het eindniveau van Svenska som andraspråk is dan ook het Zweedse gymnasiet (de middelbare school). Heb je SAS helemaal afgerond? Dan heb je – op het gebied van de Zweedse taal – de startkwalificatie te pakken waarmee je je kunt aanmelden voor een Zweedstalige studie aan de universiteit.
Waar SFI lessen veelal klassikaal gegeven worden, is Svenska som andraspråk in de regel veel flexibeler. Je kunt de lessen klassikaal of op afstand volgen (of een mix daarvan), waarbij je via leerplatformen in contact bent met een docent en eventueel andere studenten. Verder is het wel voornamelijk zelfstudie en ligt de focus op veel lezen.
Mijn eigen ervaring met Komvux
Zoals je eerder hebt kunnen lezen heb ik de afgelopen jaren mijn eigen route gevolgd als het gaat om Zweeds leren. Ik heb jaren geleden een basiscursus gedaan aan de Universiteit van Stockholm, om na een pauze van een paar jaar wat privélessen te nemen. Dat stopte op een bepaald moment, maar toen we een jaar in Zweden woonden, wilde ik toch wel weer aan de slag om mijn Zweeds verder te verbeteren.
Via het Komvux bureau van mijn gemeente heb ik een officiële niveautoets aangevraagd (let op: dit kan niet online). Op basis van die toets kon ik instromen in Svenska som andraspråk Grund 4. Deze heb ik afgerond in het voorjaar van 2024, waarna ik in augustus 2024 ben begonnen met SvA / SAS 1. In december 2024 rondde ik de staatsexamens af, met het hoogste resultaat (A, wat staat voor 90-100%).
Gemengde reacties over SFI / SAS
Van de internationals in mijn omgeving en andere Nederlanders in Zweden hoor ik zeer gemengde reacties over SFI. Niet iedere gemeente heeft de zaakjes even goed geregeld helaas, vaak vanwege een gebrek aan budget. Ook hangt de kwaliteit van de lessen samen met de docent, de groepsgrootte en -samenstelling. Studenten worden soms ook in te hoge groepen geplaatst, omdat dit makkelijker kan zijn voor de organisatie. Ik geloof daar niet zo in, want op té hoog niveau iets moeten doen gaat naar mijn idee uiteindelijk ten koste van de motivatie.
Ik heb zelf dus geen SFI gedaan en kan daar niets over zeggen, maar dus wel SAS / SvA. Wat ik persoonlijk jammer vind is dat de algemene opvatting is dat je Zweeds studeert zodat je in Zweden kunt gaan werken. Heb je al een fulltime baan en wil je tegelijkertijd studeren, dan wordt er niet altijd even goed meegedacht. In mijn kommun zijn er bijvoorbeeld alléén lessen tijdens kantooruren; niet handig als je zelf 40 uur op kantoor zit. Gelukkig had ik een docent die heel goed begreep wat ik nodig had en die zich ook heel flexibel opstelde. Ook het hebben van een flexibele werkgever helpt enorm. Ik wil graag door met Svenska som andraspråk 2, maar omdat mijn Kommun deze cursus niet aanbiedt (te weinig interesse) ga ik dit vermoedelijk online volgen. Ik versta inmiddels nagenoeg alles, lees boeken en kranten, schrijf mails en opstellen. Met spreken ervaar ik helaas nog wel wat hobbels, vooral op mijn werk is de switch maken van Engels naar Zweeds een enorme drempel. Door te blijven studeren hoop ik die skills verder te blijven ontwikkelen!
Hoe schrijf je je in?
Inschrijven voor SFI of SAS is vrij eenvoudig. Neem contact op met het SFI punt of het Komvux / Vuxenutbildning bureau in jouw gemeente (kommun). Als je via Google zoekt op SFI + ‘naam van jouw kommun’ kom je vaak ook al een eind. Vaak staat er een formulier op de website dat je kunt invullen, waarna ze contact met jou opnemen.
Let op: de gemeente waar jij woonachtig bent is verantwoordelijk voor het organiseren en financieren van jouw taallessen. Je kunt je dus niet zomaar in een andere gemeente inschrijven voor SFI, ook niet als zij bijvoorbeeld wel avondcursussen geven. Natuurlijk kun je wel altijd in overleg gaan met je gemeente. In sommige gemeenten wordt overigens geen SFI aangeboden, dan is er vaak een samenwerking opgezet met een andere – grotere – kommun.
Een van de platformen waar je Svenska som andraspråk online kunt studeren is Hermods. Aanmelden hiervoor gaat ook via je gemeente. Bonus: onder bepaalde voorwaarden kun je zelfs aanspraak maken op CSN, studiefinanciering. Dit geldt niet voor SFI studies, wel voor Svenska som andraspråk. Meer informatie vind je hier.
Zelf aan de slag?
Ben je nog niet verhuisd en/of wil je alvast zelf aan de slag met Zweeds leren? Kijk dan eens naar deze lesboeken:
Året runt A1-A2
Året runt is een methode, uitgebracht door twee Nederlandse schrijfsters, waarbij je op speelse wijze Zweeds leert. De nadruk ligt op praktische taaloefeningen, spreektaal en uitspraak, terwijl je veel leert over Zweedse cultuur en gewoonten. Het boek bestaat uit 12 lessen, één voor elke maand van het jaar. Elke maand heeft een eigen thema met bijbehorende feestdagen en gebruiken.
>> Let op: Bij het oefenboek hoort ook een apart tekstboek.
Rivstart A1-A2
Rivstart is de methode die hier in Göteborg bij SFI gebruikt wordt. Zelf heb ik er ook mee gewerkt tijdens de privélessen Zweeds die ik volgde. Het is een praktisch boek dat een moderne methode volgt, zonder al te overdadige grammatica. Wel helemaal in het Zweeds. Er is ook een vervolg op B1-B2 niveau.
>> Let op: Bij het tekstboek hoort ook een apart oefenboek.
