Het Dalapaardje is al jarenlang hét symbool voor de regio Dalarna in Zweden. En eigenlijk ook van heel Zweden. Deze handbeschilderde, houten paardjes zijn vaak rood en voorzien van allerlei decoratie. In de meeste souvenirwinkels zul je ze tegenkomen, maar het is best leuk om meer te leren over de herkomst van de paardjes. Wij reisden af naar het dorpje Nusnäs, waar we zagen hoe de rode paardjes gemaakt werden.
De historie van het dalapaardje
Het dalahäst (häst = paard) komt al honderden jaren voor. Houthakkers die aan het werk waren in de bossen, bleven vaak overnachten in een boshut. Het werk vond vaak plaats in de winter, want boomstammen wegslepen (met hulp van paarden) gaat het gemakkelijkst in de sneeuw. Maar de winteravonden in het bos waren lang, en om die door te komen knutselden deze mannen paardjes van hout als speelgoed voor hun kinderen. Later werden de paardjes niet alleen als speelgoed gebruikt, maar ook als decoratie voor in huis.
Meer Dalarna? Lees bijvoorbeeld dit artikel: Met de kano op beversafari in Dalarna
Een specifiek jaartal van oorsprong noemen is lastig, omdat de meeste dalapaardjes niet gedateerd zijn. Het oudste document dat een houten paardje beschrijft, uit 1624, is opgesteld door een bisschop. Dit document is gemaakt in Vasterås (een uurtje van Stockholm), maar het waren mensen uit Dalarna die het paardje meebrachten. Dit zouden dus al wel eens goed dalapaardjes geweest kunnen zijn.
Maar, er zijn paardjes waarvan in ieder geval bekend is dat ze uit de 18e en 19e eeuw komen. Het dalapaardje zoals wij het kennen, heeft zijn huidige vorm sinds het begin van de 19e eeuw. In de 20e eeuw werd het populair om souvenirs mee te nemen vanuit een vakantiebestemming. Zo verspreidde het paardje zich eerst over Zweden en daarna ook verder de wereld over. De internationale doorbraak voor het dalahäst was op de wereldtentoonstelling van 1939, in New York. Daar bleek een 3 meter hoog paard een enorme publiekstrekker.
Fabrieken in Nusnäs
Nusnäs is een klein dorpje aan het Siljanmeer, op steenworpafstand van de stad Mora, in de Zweedse provincie Dalarna. Hier zijn verschillende werkplaatsen te vinden waar men de dalapaardjes nog met de hand maakt. Wij bezochten Grannas A. Olsson en Nils Olsson/Morakniv Outlet. Deze werkplaatsen liggen tegenover elkaar in de straat. Hier kun je alles leren over de geschiedenis van het dalapaardje, je kunt bekijken hoe ze gemaakt worden én uiteraard kun je je eigen souvenir kopen.
Van blok hout tot gedecoreerd paardje
Als je binnenstapt hangt er een heerlijke geur van hout. Het is erg interessant om alle stappen in het productieproces te bekijken. Ondanks dat het voor het grootste deel nog steeds handwerk is, wordt er ook wel flink productie gedraaid. De grove contouren van het paard worden uit een blok hout gezaagd, waarna het handmatig wordt verfijnd met een mes. Daarna krijgt het houten paardje tweemaal een dompelbad met een basiskleur en vervolgens wordt het handmatig beschilderd met een mooi, traditioneel patroontje. Tot slot wordt het dalapaard gelakt.
Ieder paardje krijgt de signatuur van de persoon die het beschilderd heeft. Vanwege het handwerk is ook ieder exemplaar uniek. Precies dat zorgt ervoor dat de dalapaardjes behoorlijk prijzig kunnen zijn. Vind je een goedkoop exemplaar in een souvenirwinkel (zonder signatuur)? Dan heb je vrijwel zeker een machinaal gemaakt paardje uit China in je handen.
Wist je dat: Oorspronkelijk kregen alle paardjes een rode kleur. Tegenwoordig zijn ze verkrijgbaar in diverse kleuren en formaten.
Je eigen paardje (laten) beschilderen
Het leuke is dat je ook je eigen paardje kunt laten beschilderen door een van de medewerkers. Zo kun je er bijvoorbeeld een naam of datum op laten zetten. Het kost een paar centen én je moet er best even op wachten als het druk is, maar het is wel echt leuk ter herinnering aan een mooi moment, of om cadeau te geven.
Ook aan kinderen wordt gedacht bij de ateliers Olsson. Tijdens ons bezoek stonden er een paar tafels waar kinderen zelf een dalapaardje mochten verven. Super leuk om te doen. Tot slot is het natuurlijk ook heerlijk struinen door beide winkels, waar je een uitgebreide selectie aan producten vindt. Let op: de hond mag niet overal mee naar binnen. In ons geval betekende het dat we om en om naar binnen zijn gegaan.
Verwacht geen enorme fabrieken, het is uiteindelijk klein maar fijn. Je kunt wel wat kleins eten en drinken hier tijdens je bezoek. Ik betwijfel wel of je er echt voor moet omrijden, maar als je in de buurt bent is het absoluut leuk om even langs te gaan.
Praktische info
Locatie
Nusnäs ligt aan het Siljan meer in de provincie Dalarna, op zo’n 10 kilometer (20 minuten rijden) van de stad Mora.
Voor je navigatie: Edåkersvägen, 792 77 Nusnäs. Dit ligt op ca. 3 kilometer van rijksweg 70
Openingtijden
Grannas A. Olsson Hemslöjd AB is het hele jaar geopend met uitzondering van zondagen en officiële feestdagen. In de zomerperiode (15 juni – 15 augustus) geldt wel een zondagsopening.
Zomerperiode:
Ma – vrij: 9.00 – 18.00 uur (productie tot 17 uur)
Za – zo: 9.00 – 16.00 uur
Rest van het jaar:
Ma – vrij: 09.00 – 16.00
Za: 10.00 – 13.00 (alleen de winkel)
Je mag de auto gratis parkeren op de grote parkeerplaats. Je hebt hier ook de mogelijkheid om gratis te overnachten met je caravan, maar er is geen elektriciteit aanwezig.
