Het is nog geen kwartier rijden van de Noorse grens. De omgeving van het kleine Zweedse dorp Lekvattnet (gemeente Torsby, provincie Värmland) vormt het decor van een uniek stukje Scandinavische geschiedenis. In het Zweedse boslandschap is het verhaal bewaard gebleven van de Finse bosarbeiders die zich hier in de zeventiende eeuw vestigden. Reis met me mee naar Finnskogen en het Torsby Finnskogscentrum.
Bosfinnen in Zweden: een klein stukje historie
Even buiten het dorp Torsby staat het kleine museum. Veel hout aan de buitenkant, het valt meteen op als we er langs rijden. Op deze plek stond ooit een school, die werd omgebouwd tot museum. De gemeente wilde hier graag een monument creëren om stil te staan bij de rijke lokale geschiedenis. Dat werd het Finnskogscentrum, waar je kennis kunt maken met de achtergrond van de Finse migranten die zich in de zeventiende eeuw vestigden in deze regio.
In die tijd maakte Finland nog deel uit van Zweden (dit duurde tot begin negentiende eeuw). Veel mensen uit met name het oosten van Finland vestigden zich in de Zweedse naaldbossen rondom het grensgebied met Noorwegen. De Bosfinnen (Skog = bos + Finn = Fin) leefden van brandlandbouw, wat zoveel betekent als het omhakken en verbranden van bomen om het gebied gereed te maken voor landbouw. Met hun speciale technieken haalden ze veel oogst, specifiek rogge, uit de as van verbrande bossen. De Zweedse koning stimuleerde de vestiging van de Finnen in Zweden, want de staat zag het grensgebied graag bewoond én vond de inkomsten uit belastingen die geheven konden worden uit de roggeoost ook niet vervelend.
Spanningen tussen de lokale bevolking en de Finnen deed een deel van de groep besluiten om zich net over de grens, in Noorwegen, te vestigen. Daar zijn de Bosfinnen ook nu nog een erkende nationale minderheid. Waarom dan juist hier een museum? Dat komt omdat hier in Värmland de meeste en meest intacte boerderijen bewaard zijn gebleven. Een bijzondere plek!
Lees verder: 10x doen in Zweeds Lapland in de zomer
Finnskogscentrum: het museum
Het Finnskogscentrum is een plek waar je kennis kunt maken met het rijke culturele erfgoed van de Finse migranten. Er is een vaste basistentoonstelling en een jaarlijks wisselende zomertentoonstelling, maar daarnaast is het ook een ontmoetingsplek en een bibliotheek. Op het moment dat wij het museum bezoeken is er veel te doen en zijn er maar liefst drie tentoonstellingen.
Als we komen aanrijden bij het museum, zien we buiten de eerste expositie al. De – kleine – buitententoonstelling ‘het bos fluistert’ bestaat uit een aantal installaties met geluiden uit het Finse bos van toen en nu. Er hangen allerlei ‘vitrines’ aan de houten muren van het museum waar we even bij stil staan voor we naar binnen lopen.
Lees verder: Bezoek de rotstekeningen van Tanum in Zuidwest-Zweden
Binnen wordt je meer meegenomen in het dagelijks leven van de Finse migranten. We leren van alles over hoe men leefde: onder andere kleding, voedsel, voorwerpen en gebruiken. We zien maquettes van de houten woningen en de tentoonstelling is opgezet met veel groen dat het bos moet representeren. Het gaat over het behouden van oude tradities en het omarmen van nieuwe gebruiken. Het leven in de noordelijke bossen is niet eenvoudig door de strenge winters, vrij bescheiden en misschien ook wel primitief. Zonder elektriciteit, stromend water of andere gemakken. Toch leefden mensen nog tot maar liefst 1964 op deze manier.
Kvinnorna berättar – de vrouwen vertellen
In een andere ruimte maken we kennis met de vrouwen uit de Finnskog samenleving. In de expositie Kvinnorna berättar ontmoeten we vrouwen als Anna, Kajsa en Ingegerd die hier daadwerkelijk ooit geleefd hebben. De expositie vertelt vanuit hun perspectief over het leven in die tijd. Er wordt gesproken over families, het harde werken, liefde, verlies. Op een of andere manier vind ik deze tentoonstelling nog het meest interessant, omdat je hier niet alleen spullen ziet maar een écht inkijkje kijkt in het dagelijks leven.
Lees verder: Gullholmen – een idyllisch eiland in Zuidwest-Zweden
Het bezoeken van de Finngårdar boerderijen: Ritamäki
Door ons bezoek aan het Finnskogscentrum ben ik eigenlijk steeds nieuwsgieriger geworden naar de oorspronkelijke boerderijen. Hoe zouden die eruit zien op ware grootte? In de omgeving van het museum bevinden zich tot op de dag van vandaag nog diverse van die boerderijen, waarvan er enkelen nog in gebruik zijn. Deze zijn ook te bezoeken en dat willen wij dus maar al te graag.
We lopen het museum uit en stappen de auto in. Een rit van een kwartier over zandpaden brengt ons naar een parkeerplaats bij het Lomsen-meer, waar op een bord de naam Ritamäki aangeduid staat. Vanaf hier is het nog een kleine 1,5 kilometer lopen tot we bij de boerderij van zo’n 180 jaar oud aankomen. Jaarlijks wordt de plek bezocht door zowel toeristen als locals. En dat begrijp ik: de natuur hier is prachtig en de plek waar de boerderij staat is heel rustgevend.
De Ritamäki Finngård is een verzameling van gebouwen die gebouwd zijn rond 1840. Sommige van de gebouwen die er nog staan, zijn mogelijk verplaatst van een noordelijke nederzetting naar een zuidelijke. Ritamäki Finngård bevindt zich in een natuurreservaat en de boerderij was een van de laatst bewoonde Finse boerderijen in Zweden.
Rookoven als verwarming
De centrale positie op het land wordt ingenomen door een boerderij met een rookoven: een speciaal type huis dat de Finnen meenamen uit hun thuisland. Hierin bevindt zich een grote oven zonder schoorsteen, waardoor de warme rook in het huisje circuleert en uiteindelijk ontsnapt via een ventilatieopening in het dak. Dit geldt als een energiezuinige verwarmingsmethode die men jarenlang heeft gebruikt. Daarnaast is er een keuken met een ijzeren fornuis en nog een aparte (slaap)kamer.
Rondom de boerderij staan kleine schuren waarin de oogst kon worden opgeslagen totdat deze naar huis kon worden vervoerd. Dit deed men in de winter, omdat het makkelijker is om de vracht met sledes te vervoeren. Alle gebouwen op de boerderij zijn vrijwel onaangetast, hoewel er wel een gebouw gerestaureerd wordt op het moment van ons bezoek.
Lees verder: Op pad met de Osprey Tempest 9 dagrugzak
Extra leuk: in de zomer wordt hier koffie en thee geschonken aan bezoekers. We staan echter op het punt de grens met Noorwegen over te gaan en hebben geen Zweedse Kronen meer over. De beheerder vindt dat geen punt: betaal maar in Euro’s, net wat je hebt. ‘Dan wissel ik dat later wel weer een keer om’. Zo attent!
We gaan even zitten en genieten van een door hem zelfgebakken (overheerlijke!) wafel, terwijl we om ons heen kijken. Wat is het bijzonder dat mensen hier zo lang hebben geleefd, afgezonderd van de ‘bewoonde wereld’. Deze plek en het museum geven een goed beeld van hoe het leven op een kleine Finse boerderij eruit zou kunnen zien. Ik ben blij dat we een stukje van deze cultuur hebben mogen leren kennen.
Meer informatie over het Finnskogscentrum in Torsby
Finnskogscentrum
Lekvattnet 84
685 91 Torsby
Het museum maakt deel uit van het Värmlandsmuseum en is alleen geopend in de zomer. Dan is het geopend van woensdag tot en met zondag van 11.00 tot 16.00 uur. Toegang is gratis. De Finngårdar boerderijen staan in de vrije natuur en zijn daarom uiteraard vrij te bezoeken. Ze zijn echter ook alleen in de zomermaanden open. Er is dan op verschillende locaties ook koffie, thee en wat lekkers verkrijgbaar (let op: vaak cash betalen). In sommige boerderijen kun je zelf overnachten. Bekijk dit overzicht voor openingstijden.
het is niet bepaald om de hoek dus er een keer heen gaan denk ik niet voor ons ;). al ziet het er wel heel leuk en rust gevend uit
Auteur
Dat is het wel inderdaad. Niet iets voor op je reis wensenlijstje?
Zou ik graag een keer heen willen. Houd erg van openlucht musea.
Auteur
Snap ik heel goed, ik namelijk ook!
Ik ben nog nooit naar Finland geweest. Noorwegen staat wel op mijn lijstje, maar misschien is Finland net zo mooi
Auteur
Finland ken ik ook niet zo goed.. maar dit is in Zweden dus iets minder ver weg :-)
bosfinen, het klinkt zo romantisch, maar dat is het duidelijk niet….het leven moet heel bar geweest zijn daar
Auteur
Dat denk ik ook inderdaad, hoewel de naam heel mooi is.
Als we ooit weer eens in Värmland zijn dan hoop ik dat ik deze tip nog weet. Geweldig!!!
Auteur
Snel de link opslaan dan! ;-) Het is inderdaad een hele bijzondere plek.
Tof! :D Die bomen zijn ook echt waanzinnig mooi.
Auteur
Het was er echt sprookjesachtig mooi!
Ik denk niet dat ik er ooit ga komen, maar het ziet er allemaal wel erg leuk uit!
Dat ziet er mooi en interessant uit. Ik ga het op mijn wenslijstje zetten
Leuk om te lezen en het lijkt me een heerlijke bestemming. Ik hoop dat reizen binnenkort weer mogelijk is!
In 2018 hebben wij met onze kinderen, die toen 9 en 11 waren langs de dorpen gelopen. Het was 36 graden. Maar wat was het mooi. En wat waren de wafels in Ritamaki lekker.
Dank je wel voor dit artikel en wat is dit een leuke site.
Wij zijn hier 14 jaar geleden geweest. Super leuk om dit artikel te lezen. Dit jaar gaan we in juni/juli weer naar Zweden. We zijn dan in Sunne. Niet zo ver van Torsby. Dus we gaan zeker naar het museum en baar de nederzetting
Auteur
Wat een leuk vooruitzicht! Heb enkele jaren geleden ook eens in Sunne gezeten, mooi interview. Daar ligt ook Marbåcka, het landgoed van de beroemde Zweedse schrijfster Selma Lagerlöf.. misschien ook leuk om te bezoeken?